Większości z nas asertywność kojarzy się wyłącznie z umiejętnością mówienia „nie”, np. w przypadku gdy szef każe nam po raz kolejny zostać w pracy po godzinach. Odmawianie to jednak tylko część zachowań asertywnych (należy przy tym podkreślić, że asertywna odmowa wiąże się z uzasadnieniem, nie powinniśmy go jednak mylić z tłumaczeniem czy usprawiedliwieniem). Asertywność to termin dużo bardziej złożony, związany z postawą życiową zakładającą poszanowanie praw swoich oraz innych osób. Obejmuje umiejętność wyrażania krytyki, poglądów i uczuć, odmawiania w sposób nieuległy i nieraniący innych oraz przyjmowania ocen pozytywnych i negatywnych, elastyczność i stanowczość, świadomość swoich wad i zalet, wrażliwość na innych ludzi i autentyczność.

Chodzi o to, aby niezależnie od sytuacji traktować siebie i innych z jednakowym szacunkiem. To pozwoli nam zbudować pozytywne relacje z otoczeniem. Umiejętność współpracy w zespole jest bardzo ceniona przez pracodawców, ma często większe znaczenie dla efektywności pracy niż tzw. kompetencje twarde. Asertywność jest potrzebna również pracownikom, którzy codziennie kontaktują się z klientami.

Duże znaczenie ma znajomość technik asertywności. Najważniejsze z nich to:

a) Zdarta płyta, czyli technika asertywnej odmowy, polegająca na powtarzaniu tego samego komunikatu przy użyciu takich samych lub podobnych argumentów, stosowana do momentu, w którym rozmówca wycofa się ze swojego pomysłu.

b) Jujitsu, której nazwa pochodzi od wschodnich sztuk walki, oparta na wykorzystywaniu w rozmowie argumentów wysuwanych przez rozmówcę, a nie na przeciwstawianiu się im. Nie zaprzeczamy oczywistym faktom, ale grzecznie odmawiamy.

c) Wielki słoń, czyli technika, w której należy sobie wyobrazić, że jest się wielkim słoniem, oddychającym spokojnie i mówiącym powoli, pewnym siebie, ale łagodnym. Należy opanować emocje, patrzeć rozmówcy prosto w oczy i niezwykle spokojnie dopytywać o przyczynę nieporozumienia.

d) Zasłona dymna, technika skuteczna w przypadku agresji słownej, polegająca na pozornym akceptowaniu wszelkich uwag krytycznych kierowanych pod naszym adresem. Gdy strona atakowana zgadza się z każdą uwagą krytyczną, agresor dostrzega absurdalność swoich argumentów.

Postawa asertywna nie zawsze jest odbierana pozytywnie. Niekiedy może wzbudzać nieprzyjemne reakcje ze strony pracodawców lub przełożonych (np. wstrzymanie podwyżki lub awansu), a także współpracowników (np. wykluczenie przez grupę). Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że brak asertywności może również wiązać się z poważnymi konsekwencjami. Walka z wizerunkiem osoby bez swojego zdania, która zgadza się na wszystko, może w krótkim czasie doprowadzić nas do wypalenia zawodowego. Z kolei nasze agresywne zachowanie może wywołać agresję otoczenia. Należy pamiętać, że asertywność oznacza bezpośrednie i kulturalne, ale jednocześnie stanowcze i uczciwe wyrażanie własnych uczuć, opinii i potrzeb bez obrażania uczuć, opinii i potrzeb innych osób. W ten sposób wzmacniamy poczucie własnej wartości i budujemy trwałą relację z rozmówcami. Postawa asertywna nie wiąże się ani z agresją, ani z uległością.

Asertywność nie gwarantuje sukcesu w każdej dziedzinie, ale daje poczucie zadowolenia z możliwości wyrażenia własnych uczuć i rozstrzygnięcia sytuacji konfliktowej bez poczucia winy czy nieszczerości.